Ngày 30/4/1975, thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh đã mở ra một thời kỳ mới cho dân tộc ta: thời kỳ độc lập, thống nhất và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Miền Bắc tập trung khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế với nhiều kết quả khả quan. Trong khi đó, tại miền Nam, các hoạt động sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, thủ công nghiệp dần được tái thiết và các lĩnh vực như văn hóa, giáo dục, y tế từng bước đi vào ổn định.

Trong bối cảnh đó, ngành Dầu khí Việt Nam cũng nhanh chóng bắt nhịp với một giai đoạn phát triển mới.

Từ khi chiến tranh còn chưa kết thúc, các công ty dầu khí phương Tây đã phát hiện dầu khí tại thềm lục địa Nam Việt Nam. Vì vậy, ngay sau khi tiếng súng ngừng vang tại Sài Gòn vào ngày 30/4/1975, Đoàn Địa chất B đã được cử tiếp quản Tổng cuộc Dầu hỏa và Khoáng sản của chính quyền cũ về mặt hành chính.

Theo lời kể của ông Nguyễn Hiệp, nguyên Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Dầu khí Việt Nam: “Trước ngày giải phóng miền Nam, hoạt động dầu khí còn rất nhỏ lẻ và phân tán, thuộc quản lý của Tổng cục Địa chất và Tổng cục Hóa chất. Sau khi miền Nam được giải phóng, Chính phủ lập tức cử các chuyên gia, trong đó có anh Ngô Thường San, anh Hồ Đắc Hoài là những người đầu tiên vào Nam và thu thập các tài liệu của người phương Tây để lại về hoạt động thăm dò dầu khí ở thềm lục địa miền Nam Việt Nam. Những tài liệu đó nhanh chóng được tổng hợp và báo cáo lên lãnh đạo”.

Ngày 6/8/1975, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra tuyên bố xúc tiến hoạt động tìm kiếm và khai thác dầu mỏ trên toàn lãnh thổ và lãnh hải Việt Nam, đồng thời kêu gọi hợp tác với các Chính phủ và công ty nước ngoài.

Đến ngày 9/8/1975, Bộ Chính trị - Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thông qua Nghị quyết số 244/NQ-TW, đặt trọng tâm vào công tác thăm dò dầu khí trên cả nước. Nghị quyết này nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của ngành Dầu khí Việt Nam.

Theo lời kể của ông Nguyễn Hiệp, ngày 30/4/1975 giải phóng miền Nam, chỉ hai tháng sau, vào ngày 30/7, Bộ Chính trị đã họp để bàn về công tác dầu khí. Trong bối cảnh đất nước còn hàng loạt vấn đề cấp bách như an ninh, trật tự và đời sống của hàng chục triệu người dân miền Nam, Bộ Chính trị vẫn đặc biệt chú trọng tới lĩnh vực dầu khí. Dựa trên các tài liệu sẵn có, chúng ta đã biết rằng một số công ty phương Tây từng phát hiện khí và dầu có giá trị thương mại tại thềm lục địa Việt Nam, đặc biệt là Mobil. Với tinh thần khẩn trương, ngày 9/8, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết về dầu khí, tạo nên một “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt lịch sử phát triển của ngành từ đó đến nay.

Ngay sau Nghị quyết của Bộ Chính trị, ngày 20/8/1975, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn Nghị quyết số 33/NQ-QH-K5, chính thức thành lập Tổng cục Dầu mỏ và Khí đốt Việt Nam. Tổng cục này hoạt động độc lập với Tổng cục Địa chất và Tổng cục Hóa chất, đảm nhiệm công tác thăm dò dầu khí trên toàn quốc, đặc biệt tại thềm lục địa phía Nam.

Tháng 9/1975, Tổng cục Dầu khí được thành lập, quy tụ các cán bộ dầu khí từ khắp các đơn vị vào một tổ chức chung. Nhiều người xuất thân từ cái nôi dầu khí Thái Bình đã khăn gói lên đường vào Nam, hướng ra biển để tìm kiếm nguồn năng lượng mới.

Trụ sở đầu tiên của Tổng cục Dầu khí đặt tại số 48 Nguyễn Thái Học, Hà Nội. Đối với những thế hệ người dầu khí, ký ức về căn nhà nhỏ này cùng hình ảnh những người tiên phong vẫn luôn sống mãi trong lòng họ.

Trong giai đoạn đầu, Tổng cục Dầu khí đã ký hợp đồng với ba công ty nước ngoài: Bow Valley (Canada), Agip (Ý) và Deminex (Đức). Từ năm 1978, các công ty này tiến hành khoan thăm dò 12 giếng tại thềm lục địa phía Nam. Mặc dù một số giếng tìm thấy dầu nhưng họ đánh giá tiềm năng không lớn. Do Việt Nam khi ấy bị bao vây cấm vận, việc mua sắm thiết bị phục vụ thăm dò gặp nhiều khó khăn, dẫn đến việc các công ty này rút lui vào năm 1980.

Bạch Hổ là cái tên quá đỗi thân quen với những người làm dầu khí nói riêng và một bộ phận người Việt Nam nói chung. Nhưng ít ai biết rằng, Bạch Hổ - mỏ dầu chủ lực quyết định thành bại của ngành Dầu khí Việt Nam, được tìm thấy từ trước thời điểm ngày 30/4/1975. Nhìn ra Biển Đông, Việt Nam có thềm lục địa rộng lớn, nhiều người biết chắc chắn nơi ấy có tài nguyên dầu khí... Khi chiến tranh Việt Nam gần đến hồi kết, các công ty dầu quốc tế rút lui. Bạch Hổ nằm yên dưới đáy biển suốt hơn một thập niên cho đến ngày được bùng lên với bao bí mật chưa kể...

Vào giữa tháng 4/1980, ý tưởng thành lập Liên doanh Việt - Xô trên cơ sở bình đẳng và hỗ trợ vốn vay cho phía Việt Nam đã chính thức được công bố. Ngày 19/6/1981, tại Matxcơva, Phó Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Trần Quỳnh và Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô K.F. Katusev đã ký “Hiệp định giữa Chính phủ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết về việc thành lập Xí nghiệp Liên doanh Việt - Xô tiến hành thăm dò địa chất và khai thác dầu, khí ở thềm lục địa phía Nam Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.

Ngày 19/11/1981, Liên doanh Vietsovpetro chính thức được Chính phủ Việt Nam cấp phép hoạt động trên lãnh thổ ở thềm lục địa và trong vùng đặc quyền kinh tế nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đây là một mốc son rất quan trọng trong lịch sử hình thành và phát triển của Vietsovpetro nói riêng và ngành Dầu khí nói chung.

Khi kể lại khoảnh khắc lịch sử năm 1984, ông Đặng Của (nguyên Liên đoàn phó Liên đoàn 36, nguyên Giám đốc Công ty Petrovietnam 2, nguyên Phó Tổng Giám đốc Liên doanh Vietsovpetro) đã cho chúng tôi xem bức thư báo cáo gửi Tổng Cục trưởng Tổng cục Dầu khí Nguyễn Hòa năm xưa, mà ông vẫn còn lưu giữ lại như một kỷ vật.

“Ngày 29/4/1984, hồi 19h15 có cơn mưa lớn và gió mạnh đột ngột lên đến 28 nốt. Do đột ngột, hệ thống neo động học báo ngừng khoan và phải kéo lên...

Ngày 27/4, khoan mở rộng thành đoạn khoan lấy mẫu...

Ngày 28/4/1984, chờ đợi hiệp mẫu thử tới có khả năng khá hơn...

Ngày 27/4/1984 là thời điểm giàn Ekhabi bắt đầu khoan giếng BH-4.

Và đến 20h ngày 30/4/1984, đúng 9 năm sau Ngày Giải phóng miền Nam, các chuyên gia Việt Nam và Liên Xô trên tàu khoan Mikhain Mirchin đã phát hiện thấy tầng dầu.

“Tôi cầm mẫu dầu tôi run mà, rất run, mừng quá. Cuộc đời đi tìm dầu đây rồi, dầu cứ rỉ chảy, mừng quá, run người. Báo cáo đồng chí Nguyễn Hòa khi thử vỉa ngày 21/5, dầu bùng lên sáng cả Biển Đông, tuyên bố với thế giới rằng Việt Nam có dầu”, ông Đặng Của rưng rưng xúc động như chợt quay về đúng ngay thời khắc lịch sử ấy.

21h ngày 26/5/1984, tầng dầu này chính thức được xác định là tầng dầu công nghiệp, và ngọn đuốc đầu tiên đã bùng cháy ngoài khơi biển Vũng Tàu, báo tin vui cho cả nước.

Nhà thơ Tố Hữu, khi ấy là Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, khi cùng đoàn ra thăm giàn Ekhabi và chứng kiến kết quả thử vỉa, đã viết một tứ thơ về ngọn lửa thắp sáng cả nền kinh tế Việt Nam:

Nghe nói từ xưa dưới thủy cung
Có nàng công chúa đẹp vô cùng
Đợi chàng hoàng tử hôm nay đến
Lộng lẫy, nguy nga ngọn lửa hồng

Bằng sự nỗ lực không ngừng nghỉ, cùng sự giúp đỡ từ Liên Xô, ngành Dầu khí dần vượt qua khủng hoảng. Những ngọn lửa dầu khí bùng cháy trên biển khơi năm ấy đã trở thành biểu tượng cho ý chí và quyết tâm của những con người làm dầu khí, mở ra tương lai đầy hy vọng cho nền kinh tế Việt Nam./.